اشک یک مایع ساده است که دارای آب و حاوی موادی است که از چشم ها محافظت می کند. تا زمانی که ما در حالت بیداری هستیم، تولید اشک ادامه دارد؛ زیرا برای سلامت و عملکرد لایه قرنیه ما حیاتی است.
اشک از طریق سوراخ های بالایی و پایینی کوچکی در پلک ها که در گوشه چشم قرار دارند، از چشم ها خارج می شود. سپس اشک به داخل کیسه اشکی و سپس از طریق مجرای اشکی که به داخل بینی تخلیه می شود، جاری می شود. مسدود شدن مجاری اشکی زمانی اتفاق می‌افتد که یک غشای نازک انتهای مجرای اشکی را بپوشاند که منجر به انسداد مجرای نازولاکریمال می شود.
جراحی مجاری اشکی کودکان چه زمانی انجام میشود؟
حدود یک چهارم نوزادان با این بیماری متولد می شوند. جراحی مجاری اشکی کودکان که جراحی داکریوسیستورینوستومی نیز نامیده می شود، برای رفع این مشکل، انجام می گیرد.
بسیاری از اوقات، انسداد مجاری اشکی به طور خود به خود و با رشد نوزاد، رفع می شود. با این حال، گاهی اوقات انسداد خود به خود برطرف نمی شود. اگر تا 12 ماهگی برطرف نشد، بعید است که خود به خود برطرف شود و نیاز به انجام جراحی می باشد.
انسداد مجاری اشک می تواند باعث عفونت های مکرر چشم و همچنین اشک ریزش شدید شود. گاهی اوقات، پزشک ممکن است ماساژ کیسه اشکی را برای کمک به باز شدن مجرای اشکی تجویز کند. حدود 80 درصد موارد، انسداد مجاری اشکی تا 9 ماهگی برطرف می شود. با وجود رشد کودک و ماساژ درمانی، گاهی اوقات انسداد خود به خود برطرف نمی شود.
اگر انسداد مجاری اشکی تا 9 ماهگی برطرف نشد، کودک باید برای ارزیابی به چشم پزشک اطفال مراجعه کند. پس از معاینه کامل چشم، پزشک تصمیم می گیرد که آیا کودک به جراحی مجاری اشکی کودکان نیاز دارد یا خیر. جراحی مجاری اشکی کودکان معمولا در اتاق عمل و تحت بیهوشی عمومی انجام می شود.
اگر در مجرای اشک انسداد وجود داشته باشد، اشک شروع به جمع شدن در زیر پلک ها کرده و به سمت گونه ها متورم می شود. علاوه بر تورم، مشکلاتی مانند عفونت، خارش، قرمزی مخاط یا ترشحات زرد رنگ در چشم، قرمز شدن پوست اطراف چشم کودک و درد در چشم دیده می شود.
بعلاوه پس از مدتی به خصوص کیسه اشکی عفونی شده و به صورت برآمدگی ظاهر می شود. در واقع، گاهی اوقات این عفونت می تواند آنقدر قوی باشد که در اطراف چشم، سر و حتی بدن پخش شود. بنابراین انجام اقدامات درمانی موثر، بسیار ضروری است.
تشخیص انسداد مادرزادی مجرای اشکی
رایج ترین روش تشخیصی، وارد کردن مایع رنگی به مجاری اشکی از طریق کانولا است. اگر مایع وارد گلو و بینی بیمار شود به این معناست که مجرای اشک باز است. عدم وجود مایع نشان دهنده بسته بودن مجرای اشکی است. در صورت لزوم، معاینات مختلف دیگری نیز برای مشاهده مجاری اشکی انجام می شود.
درمان انسداد مجرای اشکی در کودکان
انسداد مجرای اشکی در نوزادان دیده شود، گاهی اوقات خود به خود برطرف می شود و گاهی نیاز به جراحی دارد. در هر صورت برای تشخیص و تعیین نحوه درمان، باید به چشم پزشک مراجعه کرد.
روش اول
اولین روشی که در درمان انسداد مجرای اشکی کودکان وجود دارد، ماساژ دادن کیسه اشکی به مدت 4 ماه است. ماساژ با نوازش ریشه بینی به سمت پایین انجام می شود. این حرکت ماساژ باید 4 الی 5 بار در روز تکرار شود. با این ماساژ، امکان باز شدن خودبخودی مجاری اشکی بسیار زیاد است.
با این حال، باید بر اهمیت اعمال صحیح از این ماساژ تأکید کرد. اعمال نادرست از ماساژ می تواند باعث رشد بیشتر این مشکل شود. به طور کلی توصیه می شود با ناخن های کوتاه و بعد از شستن دست ها استفاده شود. مهمترین مسئله در روند پیگیری خطر عفونت است. بیماران مبتلا به انسداد مجرا در معرض عفونت چشم هستند.
به همین دلیل لازم است به بهداشت پلک توجه ویژه ای شود. سوراخ های ایجاد شده را می توان با کمک یک پارچه تمیز و آب گرم تمیز کرد و یا با دستمال های مخصوص این کار در داروخانه ها این کار را انجام داد. در صورت عفونت احتمالی، چشم قرمز می شود و سوراخ زرد سبز می شود. در این دوره ها، بیمار با قطره یا پماد آنتی بیوتیک درمان می شود. مشاهده می شود که درمان ماساژ منجر به موفقیت 95 درصدی در رفع این مشکل می شود.
[box type=”shadow” align=”” class=”” width=””]
حتما بخوانید » شالازیون چیست و چطور باید درمان شود؟
[/box]
سایر روش ها
علاوه بر ماساژ درمانی، در صورت ایجاد خارش در چشم از قطره های آنتی بیوتیک چشمی با تجویز پزشک استفاده می شود. در پایان چهار یا شش ماه، اگر انسداد مجرای چشم همچنان ادامه داشته باشد و آبریزش چشم از بین نرود، از روش درمانی به نام پروبینگ استفاده می شود.
این روش که به طور متوسط 3 دقیقه طول می کشد و تحت بیهوشی عمومی انجام می شود. انسداد مجاری اشکی با یک مداخله جراحی با ورود به دستگاهی به نام پروب باز می شود. اگر پروب اول ناموفق باشد، عمل پروب دوم را می توان 2 ماه پس از عمل انجام داد.
شرایط لازم برای عمل جراحی مجاری اشکی کودکان
جراح چشم ابتدا یک معاینه کلی چشم انجام می دهد تا مطمئن شود که آیا مجرای اشک مسدود شده است و یا مشکل دیگری که می تواند علائم مشابهی با انسداد مجاری اشکی ایجاد کند، وجود دارد. سپس ممکن است یک آزمایش تشخیصی ساده و بدون درد و عوارض انجام دهد.
قرار دادن یک مایع رنگی مخصوص در چشم به پزشک این امکان را می دهد که میزان اشک های تولید شده را اندازه گیری کند و ببیند که آیا اشک به درستی تخلیه می شوند یا خیر. همچنین در مورد سلامت عمومی نوزاد نیز سوالاتی پرسیده می شود.
آمادگی های پیش از عمل جراحی مجاری اشکی کودکان
دستورالعمل های مربوط به تغذیه در روز عمل که به سن کودک بستگی دارد، توسط پزشک جراح یا پرستار به والدین نوزاد توضیح داده می شود. همچنین در صورت مصرف داروی خاصی، تجویزهایی در مورد عدم یا ادامه مصرف در روز انجام جراحی، انجام می شود.
پیش از انجام از تکنیک های آرام سازی کودک و کاهش ترس و اضطراب با والدین صحبت می شود. همچنین یک پزشک یا پرستار بخش بیهوشی با والدین کودک صحبت خواهد کرد. آنها همچنین به هر سوالی که ممکن است داشته باشند، پاسخ خواهند داد.
آمادگی بیمار در حین عمل جراحی مجاری اشکی کودکان
جراحی مجاری اشکی کودکان در اتاق عمل انجام می شود. کودکان بالای 1 سال ممکن است همراه یکی از والدینشان به اتاق عمل بروند و تا مرحله بیهوشی کنار کودک باشند. این به وضعیت سلامت کودک بستگی دارد.
کودک در تمام طول عمل خواب خواهد بود و هیچ درد یا هیچ احساس دیگری احساس نخواهد کرد. پزشکان و پرستاران کودک شما را در طول عمل تحت نظر خواهند داشت.
پزشک با دقت یک سیم فلزی و ریز را به داخل دهانه کیسه اشکی و از طریق مجرای اشکی عبور می دهد. گاهی اوقات، برای اطمینان از باز بودن مجرای اشک، آب نمک استریل را از طریق مجرای اشک تزریق می کنند. این روش برای هر چشم بین پنج تا ده دقیقه طول می کشد.
این جراحی تحت بیهوشی عمومی انجام می شود. پس از خواباندن کودک، سیستم مجرای اشکی بررسی شده و میزان انسداد مشخص می شود. بعد از تایید وجود انسداد در مجرای اشک، یک سیم فولادی از طریق سوراخ پلک بالا و پایین وارد شده و ناحیه مسدود شده باز می شود. سپس، مایع به سیستم مجرای اشک داده می شود و با مشاهده اینکه از بینی خارج می شود، فرآیند خاتمه می یابد. میزان موفقیت مداخله بیش از 95 درصد است.
بعضی از کودکان، به خصوص در بیمارانی که مداخله به موقع انجام نمی شود، ممکن است مجرا دوباره مسدود شود. اگر این مشکل ایجاد شود، جراحی مجاری اشکی کودکان تکرار می شود و این بار یک لوله سیلیکونی در کانال قرار می گیرد و برای مدت معینی در آن جا نگهداری می شود. در موارد بسیار کمی که این روش هم موثر نیست، کانال جدیدی با جراحی ایجاد می شود.
مراقبت های بعد از عمل جراحی مجاری اشکی کودکان
پزشک پس از انجام عمل با شما صحبت می کند و دستورالعمل های مراقبتی بعد از جراحی شامل استفاده از قطره ها یا پمادهای آنتی بیوتیک را برای کودک، ارائه می دهد.
کودک شما به اتاق ریکاوری برده می شود، جایی که یک پرستار با دقت او را زیر نظر می گیرد و از راحتی آنها مطمئن می شود. پس از بیدار شدن فرزندتان، پرستار شما را صدا می کند که بیایید و با کودک بنشینید.
کودک پس از عمل دردی نخواهد داشت. با این حال، ممکن است خسته و بی قرار باشد. همچنین ممکن است پس از جراحی تهوع و استفراغ را تجربه کند یا ممکن است اشک های خونی و ترشحات بینی داشته باشد، که طبیعی است.
لازم به ذکر است که به طور کلی بعد از جراحی مجاری اشکی، می توان از اسپری ضد احتقان بینی و قطره بینی استفاده کرده و از میزان التهاب احتمالی ناشی از عمل بکاهید.
مزایا و عوارض عمل جراحی مجاری اشکی کودکان
با انجام این جراحی، کودک هیچ یک از علائم ناشی از انسداد مجاری اشکی را تجربه نخواهد کرد و سلامت چشمانش بهبود خواهد یافت.
جراحی مجاری اشکی کودکان یک روش بسیار رایج و ایمن است. اما همه جراحی ها با خطراتی از جمله عفونت، خونریزی یا مشکلات ناشی از بیهوشی همراه هستند.
کودک شما پس از عمل ممکن است احساس ناراحتی بسیار کمی داشته باشد. جراح، قطره های چشمی را پس از جراحی تجویز کند و به شما بگوید که چگونه از کودک خود در خانه مراقبت کنید.
در این مدت باید مراقب بود که هیچ گونه ضربه، آسیب و فشاری هنگام خواب یا بیداری به چشم کودک وارد نشود و از تماس چشم ها با آب خودداری شود.
پرسش های متداول در مورد جراحی مجاری اشکی کودکان
در این بخش به سوالات متداول در مورد روش های مختلف عمل جراحی مجاری اشکی کودکان اشاره خواهیم کرد.
آیا فقط یک روش جراحی مجاری اشکی کودکان وجود دارد؟
خیر؛ چندین روش برای برطرف کردن انسداد مجاری اشکی وجود دارد که بسته به شرایط کودک استفاده می شود که عبارتند از:
جراحی مجاری اشکی کودکان به روش پروبینگ (probing)
این روش جراحی، حدوداً 10 دقیقه طول می کشد و یک پروب نازک و فلزی از داخل مجرای اشکی انسداد یافته عبور داده می شود. برخی از پزشکان معتقدند سن مناسب probing شش ماهگی است که بدون بیهوشی عمومی در کلینیک قابل انجام است اما عده ای نیز معتقدند probing تا یک سالگی به تاخیر انداخته شود تا حداکثر شانس باز شدن خود به خودی مجرای اشک به کودک داده می شود. این روش جراحی در اتاق عمل و تحت بیهوشی عمومی انجام می شود.
اگر probing ناموفق باشد و و مجرای اشکی انسداد یافته بیش از حد تنگی و باریکی داشته باشد، دارد ممکن است نیاز به انجام لوله گذاری سیلیکونی (silicone tube intubation) باشد. در این روش یک لوله از جنس سیلیکون در داخل مجرای اشکی به مدت 6 ماه گذشته می شود که موجب انبساط مجرا شده و بعد از این مدت طی یک جراحی کوچک از چشم خارج می شود.
جراحی مجاری اشکی کودکان به روش بالن گذاری (Balloon Dacryoplasty)
یک روش نوین و موثر جراحی مجاری اشکی کودکان است که یک بالن در گوشه چشم و در داخل مجرای اشکی قرار داده می شود. در ابتدا بالن با یک مایع استریل به مدت 90 ثانیه منبسط شده و سپس مایع خارج می شود و سپس بالن دوباره 60 ثانیه منبسط شده و مایع خارج می گردد. میزان موفقیت این روش نیز در حدود 100-80% است.
جراحی مجاری اشکی کودکان به روش دی سی آر (DCR)
در موارد نادر و علی رغم انجام سایر روش های جراحی، اگر کود همچنان دارای مجاری اشکی انسداد یافته است، ممکن است برای درمان انسداد مجرای اشکی از جراحی داکریوسیستورینوستومی (DCR) که در بزرگسالان بمنظور رفع انسداد مجرای اشکی، اعمال می شود، استفاده شود.
این روش در بیماران مبتلا به انسداد مجاری اشکی اکتسابی با علل مختلفی مانند انحراف تیغه بینی، پولیپ مخاط بینی، سینوزیت مورد استفاده قرار می گیرد و در طی آن مجرای اشکی مستقیما به داخل بینی باز میشود.
