قرنیه یکی از مهم ترین بخش های چشم است که ساختار بسیار پیچیده ای دارد. از این رو نیز اگر این بخش از چشم دچار اختلال شود، مسلما نمی تواند وظایف خود را به درستی انجام دهد. در چنین شرایطی شاید پزشک برای درمان، پیوند قرنیه را پیشنهاد کند. اگر اطلاعات چندانی درباره پیوند قرنیه ندارید، درادامه این مطلب همراه ما باشید.
پیوند قرنیه چیست؟
قرنیه یک لایه بسیارنازک است که در قسمت جلویی کره چشم واقع شده است. قرنیه درواقع بخش هایی از چشم نظیر مردمک، عنبیه و زلالیه را می پوشاند. این عضو از بدن هیچ رگی دارد و دارای دو وظیفه بسیارمهم است. از مهم ترین آنها می توان به محافظت از بخش های داخلی کره چشم و هدایت پرتوهای نور به داخل چشم اشاره کرد.
شفاف بودن قرنیه تاثیرات بسیارزیادی را روی بینایی شما می گذارد زیرا نور برای رسیدن به شبکیه باید از قرنیه عبور کند. پس اگر قرنیه دچار مشکل شود، مسلما بینایی خوبی را نخواهیدداشت. به صورت کلی منظور از پیوند قرنیه جراحی است که در آن قرنیه فرد بیمار با یک قرنیه سالم جایگزین می شود.
این عمل بین یک تا دو ساعت طول می کشد. عمل پیوند قرنیه می تواند برای همه قرنیه و یا بخشی از آن صورت بگیرد. درادامه بیشتر درباره چگونگی انجام این عمل صحبت خواهیم کرد.
چرا انجام پیوند قرنیه ضرورت دارد؟
یکی از مهم ترین دلایل پیوند قرنیه، کدرشدن آن است. البته که عوامل بسیارزیادی روی کدرشدن قرنیه تاثیر می گذارند که از مهم ترین آنها بروز تبخال روی قرنیه می باشد. تبخال یک بیماری ویروسی است که با بروز آن فرد احساس می کند، دائما چیزی داخل چشم وی قراردارد.
حال اگر این تبخال شدن به مرور و چندین بار تکرار شود، درنهایت سبب کدرشدن قرنیه خواهدشد. از مهم ترین علائم بروز تبخال در چشم می توان به بروز درد و احساس وجود جسم خارجی در چشم اشاره کرد. البته لازم است بدانید وجود این تبخال می تواند روی دید بیمار نیز تاثیراتی داشته باشد.
دقت داشته باشید تبخال تنها یکی از عوامل بروز لک قرنیه است و عوامل دیگری نیز همچون آسیب دیدگی چشم، تصادف، ضربه خوردن به چشم، پاره شدن قرنیه نیز از دیگر مواردی هستند که می توانند سبب بروز لک در قرنیه شوند. لک دارشدن قرنیه خود سبب می شود تا فرد به جراحی نیاز پیدا کند. البته این جراحی تنها در صورتی انجام می شود که فرد نیاز به پیوند قرنیه نداشته باشد.
درواقع اگر تنها آسیب چشمی لک دارشدن قرنیه باشد و بقیه اجزای چشم به خوبی کارکنند، بیمار می تواند با انجام جراحی نیز به حالت اولیه برگردد.
پیوند قرنیه جز جراحی هایی است که در تمامی سنین قابل انجام است. البته که برای پیوند باید از قرنیه چشم های یک بیمار فوت شده کمک گرفت. استفاده از قرنیه افراد تا شش ساعت پس از فوت امکان پذیر است. از آنجایی که قرنیه رگ ندارد، معمولا توسط چشم پس زده نمی شود.
[box type=”shadow” align=”” class=”” width=””]
حتما بخوانید » لنز تماسی چیست؟ معرفی انواع لنز تماسی و مدت زمان استفاده از آنها
[/box]
اهداف کلی برای انجام پیوند قرنیه
شاید از خود بپرسید به صورت کلی برای درمان چه مواردی از پیوند قرنیه استفاده می شود. درادامه به بررسی این موارد می پردازیم:
چشمی
از اولین اهداف انجام پیوند قرنیه برداشتن قرنیه کدر و جایگزین کردن آن با یک نمونه شفاف است. درواقع می توان از این پیوند برای درمان بیماری هایی نظیر التهاب قرنیه، زخم شدن آن، کدورت قرنیه و دژنراسیون آن کمک گرفت.
درمان
درواقع اگر فرد به بیماری مبتلا شده باشد که قرنیه وی را تحت تاثیر قراردهد و اما درمان قرنیه با آنتی بیوتیک انجام نشود، می توان از پیوند قرنیه کمک گرفت.
ترمیمی
بسیاری از افراد به بیماری سوراخ شدن قرنیه و یا نازک شدن آن مبتلا هستند که با کمک پیوند قرینه می توان بافت یکنواختی را به آن داد.
زیبایی
در برخی از موارد افراد ظاهر قرنیه مناسبی ندارند و همین موضوع نیز می تواند زیبایی افراد را دچار چالش کند. برای درمان این گونه موارد نیز می توان با پیوند قرنیه کمک گرفت.
هریک از موارد بالا می تواند دلیل خوبی برای انجام پیوند قرنیه باشد.
بررسی علل کلی پیوند قرنیه
چشم یکی از مهم ترین اعضای بدن است که هم روی زیبایی صورت و هم روی عملکرد کلی بدن تاثیر می گذارد. اگر این عضو از بدن دچار آسیب شود در موارد زیر نیاز به پیوند قرنیه خواهدبود:
[tie_list type=”plus”]
- عفونت های چشمی نظیر تبخال
- بیماری که مژه ها به سمت داخل رشد کرده و به قرنیه برخورد می کنند.
- قوز قرنیه در حالت پیشرفته
- در برخی از موارد نادر به علت عوارض ناشی از لیزیک چشم
- نارسایی قرنیه که می تواند از عوارض آب مروارید باشد
- جراحت های سخت در اثر تصادف یا برخورد با جسم سخت
[/tie_list]
در موارد بیان شده پیوند قرینه باید به سرعت انجام پذیرد درغیر این صورت می تواند آسیب بیشتری را به قرنیه واردکند. البته پزشک با بررسی اینکه قرنیه آسیب دیده با روش های دیگر درمان نمی شود، درنهایت پیوند قرنیه را پیشنهاد خواهدکرد. زمانی که پزشک پیوند قرنیه را پیشنهاد می کند، بیمار باید سریعا برای انجام آن اقدام کند.
تعویق این موضوع می تواند کودکان را به تنبلی چشم و برای بزرگسالان نیز انحرافات چشمی را به دنبال داشته باشد. البته این انحراف چشم در بزرگسالان نیز پس از پیوند قرنیه نیز به خوبی درمان نخواهدشد و دوبینی را برای آنها به همراه خواهدداشت.
انواع پیوند قرنیه
در بخش های قبلی بیان کردیم که منظور از پیوند قرنیه برداشتن بخشی از قرنیه و جایگزین کردن آن با قرنیه سالم است. روش های بسیاری برای پیوند قرنیه وجوددارد که درادامه به بررسی آنها می پردازیم:
1) پیوند قرنیه نافذ
در بعضی از موارد تحت شرایطی لایه های داخلی و خارجی قرنیه آسیب می بیند، از این رو نیز لازم است تا قرنیه به کلی عوض شود. پس جراح در عین عمل تمامی ضخامت غیرطبیعی چشم را برمی دارد. درواقع با کمک دستگاه مخصوصی قرنیه بیمار به صورت دایره ای برش داده می شود و درنهایت قرنیه اهدایی در جای آن قرارمی گیرد.
این روش درمانی احتمال پس زده شدن قرنیه بسیارزیاد است و اما اگر به خوبی انجام شود، بیمار می تواند بینایی خود را در طی نهایت یک سال به دست آورد. درواقع می توان گفت بازیابی بینایی به صورت کامل بالافاصله پس از عمل صورت نخواهدگرفت و نیاز به صبر و گذشت زمان دارد.
2) پیوند قرنیه اندوتلیال
این پیوند قرنیه در مواردی اتفاق می افتد که تنها لایه خارجی قرنیه دچار آسیب شده اند. درنتیجه آن بافت های رویی از لایه های پشتی جدا می شوند و بخش های غشای بومن و استرومای قرنیه نیز به صورت کامل برداشته خواهندشد.
سپس بافت های اهدایی به موارد برداشته شده جایگزین می شوند. دقت داشته باشید پیوند قرنیه اندوتلیال به دو روش صورت می گیرد که درادامه به بررسی بیشتر آنها می پردازیم:
3) کراتوپلاستی اندوتلیال دسمه به روش تراش
در این روش از پیوند قرنیه یک سوم بافت با بافت اهدایی جایگزین می شود.
4) کراتوپلاستی اندوتلیال غشای دسمه
این روش نسبت به روش تراش دشوارتر است و لایه ای که از آن برای بافت استفاده می شود، بسیارنازک و شکننده است. احتمال پس زدگی قرنیه در این روش بسیار کمتر از روش های دیگر است وهمین نیز باعث می شود تا استفاده از آن نسبت به روش های دیگر متداول تر باشد.
انتخاب هریک از این روش های پیوند قرنیه بسته به شرایط بیمار و صلاح دید پزشک صورت می گیرد.
5) پیوند قرنیه لایه ای قدامی
پیوند قرنیه لایه ای قدامی برای ترمیم لایه های جلویی قرنیه مورد استفاده قرارمی گیرد. البته نوع آن بسته به میزان آسیب لایه سطحی قرنیه معین می شود.
درواقع در این جراحی لایه های استروما و اندوتلیوم بدون تغییر باقی می مانند و در عین حال لایه های جلویی با پیوند قرنیه ترمیم می شوند.در این نوع از پیوند قرنیه احتمال پس زدن بسیارکم است و دوره درمانی آن نیز به مراتب کمتر خواهدبود.
با بررسی انواع روش های جراحی پیوند قرینه متوجه شدید که بسته به شرایط بیمار و میزان آسیبی که به قرنیه وارد می شود، از روش های متفاوتی نیز برای درمان آن می توان کمک گرفت.
مراحل انجام پیوند قرنیه
برای انجام پیوند قرنیه اقدامات خاصی نیاز است که بهتراست قبل از عمل اطلاعاتی درباره آنها داشته باشید. درادامه به بررسی مراحل انجام پیوند قرنیه می پردازیم:
آمادگی قبل از پیوند
قبل از اینکه پیوند قرنیه انجام شود، باید بیمار آمادگی های لازم را برای انجام این عمل صورت دهد. در مرحله اول باید به پزشک مراجعه کند تا پزشک عوارض احتمالی پس از عمل پیوند قرنیه را به درستی بررسی کند. سپس در همین معاینات پزشک اندازه قرنیه اهدایی را نیز به درستی تعیین خواهدکرد.
برای انجام این عمل نیاز است تا برای مدتی مصرف برخی از داروها را نیز به کلی قطع کنید، ازجمله این داروها می توان به آسپرین اشاره کرد.
در این آمادگی های قبل از عمل بقیه مشکلات چشمی شما نیز توسط پزشک بررسی می شود. زیرا برخی از مشکلات چشمی سبب می شود تا پیوند قرنیه آنطور که باید موفقیت آمیز نباشد، پس پزشک قبل از عمل باید تمامی موارد را برای رسیدن به یک نتیجه درست لحاظ کند.
نحوه انجام عمل
پس از اینکه بررسی های لازم برای انجام عمل پیوند قرنیه به درستی انجام شد، شما نیز باید به عنوان بیمار تمامی شرایط خود را برای پزشک شرح دهید. بدین ترتیب پزشک تمامی احتمالات را برای میزان موفقیت عمل چشم شما درنظرخواهدگرفت.
روز عمل
در روز عمل نیز قطره هایی در چشم شما استفاده خواهدشد که سبب بی حسی چشم ها می شود. البته در برخی از موارد افراد بیهوشی عمومی و یا موضعی را نیز تجربه خواهندکرد. سپس پزشک با کمک وسیله ای به خوبی چشم را باز می کند تا بتواند جراحی را روی آن انجام دهد. درواقع در تمامی طول عمل چشمان شما باز خواهدبود و در عین حال متوجه چیزی نمی شوید.
در این مرحله جراح منطقه آسیب دیده چشم شما را اندازه گیری کرده و سپس با توجه به آن اندازه بافت موردنیاز را نیز تعیین خواهدکرد. حال بسته به نوع هریک از انواع عمل جراحی پیوند قرنیه که در بخش بالا به آن اشاره شد، جراحی انجام می شود.
در عمل جراحی سنتی پیوند قرنیه یک قسمت دایره ای شکل از قرنیه ای که آسیب دیده با استفاده از ابزار جراحی به صورت کامل جدا می شود. سپس بافتی از پیوند اهدایی در محل قبلی قرار می گیرد. بخیه هایی که برای قرارگیری این پیوند روی چشم قرارمی گیرد در مدت زمان یک سال و یا بیشتر روی چشم باقی خواهندماند.
بعد از عمل
پس از عمل جراحی نیز یک محافظ پلاستیکی روی چشم قرارمی گیرد تا از آن در برابر آسیب های احتمالی محافظت می کند. این عمل به صورت سرپایی و نهایتا در دو ساعت انجام می شود به همین دلیل نیز بلافاصله پس از عمل می توانید به منزل برگردید. دقت داشته باشید در حین انجام این عمل می توان عمل های جراحی دیگری نظیر آب مروارید و آب سیاه را بدون هیچ مشکلی انجام داد.
البته در روش های مدرن تر با عنوان جراجی اندوتلیال نیز برای مشکلات خاصی از قرنیه استفاده می شود. در این نوع جراحی یک برش کوچک روی قرنیه صورت می گیرد که در آن جراح یک لایه نازک از بافت اهداشونده را روی سطح پشتی قرنیه قرارمی دهد. برای قرارگیری این لایه جدید روی محل موردنظر از حباب هوا استفاده می شود. این برش کوچک که برای انجام عمل جراحی روی چشم انجام شده است، هیچ نیازی به بخیه ندارد و خود به خود درمان می شود.
مدت زمان بهبودی پس از عمل پیوند قرنیه
پس از عمل پیوند قرنیه نباید انتظار داشته باشید که بینایی خود را به صورت کامل به دست آورید. مسلما در ماه های اولیه پس از بهبودی دید تاری خواهیدداشت و ممکن است یک سال یا بیشتر هم طول بکشد تا دید کامل خود را به دست آورید.
البته چند هفته اول پس از انجام عمل جراحی بیمار باید از بلندکردن اجسام سنگین خودداری کند.مسلما برای چند ماه نیز برای بیمار قطره های استروئیدی تجویز می شود که باید به صورت دوره ای و دقیق مصرف شود. البته که برای جلوگیری از بروز صدمات احتمالی نیز نیاز است تا از عینک و سپرمحافظ چشمی استفاده شود.
نگران نباشید ممکن است دید شما پس از عمل جراحی برای مدتی حتی بدتر از قبل از عمل هم شود اما به مرورزمان بهبود خوهیدیافت. البته برای اصلاح بینایی شما پس از جراحی نیز اقداماتی توسط پزشک انجام می شود که عبارتند از:
اصلاح ناهمواری های قرنیه: در روش سنتی پیوند قرنیه بخیه هایی روی قرنیه انجام می شود که برای مدتی روی آن قرارمی گیرند.این بخیه ها می تواند سطوح ناهمواری را روی چشم شما ایجاد کند و البته که سبب تاری دید شما نیز خواهدشد. این احتمال وجوددارد که پزشک قصد برداشتن این بخیه ها را داشته باشد و همین موضوع نیز سبب بهبود بینایی شما شود.
اصلاح مشکلات بینایی : ممکن است پس از عمل جراحی پیوند قرنیه هنوز هم عیوب انکساری نظیر نزدیک بینی و یا دوربینی داشته باشید. برای اصلاح این مشکلات بینایی می توانید از عینک و یا لنزهای طبی کمک بگیرید. در صورت لزوم هریک از این موارد توسط پزشک برای شما تجویز خواهدشد.
اقدامات لازم پس از انجام عمل جراحی پیوند قرنیه
پس از عمل جراحی پیوند قرنیه نیاز است تا برای رسیدن به بهبودی کامل اقداماتی انجام دهید. درادامه به بررسی این اقدامات می پردازیم:
[tie_list type=”plus”]
- به هیچ عنوان نباید پس از عمل چشم های خود را مالش دهید. درواقع بهتراست بگوییم در روزهای پس از عمل دست به چشم هایتان نزنید که این کار می تواند نتایج عمل را به کلی از بین ببرد.
- در روزهای ابتدایی پس از عمل به هیچ عنوان ورزش های سنگین انجام ندهید. برای انجام این ورزش ها بهتراست با پزشک خود مشورت کنید.
- اگر شغل سنگینی ندارید، نهایتا سه هفته پس از عمل جراحی می توانید کارتان را از سر بگیرید. البته برای اطمینان بیشتر بهتراست در این باره از پزشک خود نیز سوال بپرسید.
- از حضور در مکان های پردود و غبار اجتناب کنید زیرا این موارد می تواند سبب بروز عفونت های شده و چشم ها را تحریک کند.
- بهتراست برای حصول بهتر نتایج بهبودی از عینک آفتابی استفاده کنید.
- از انجام ورزش هایی نظیر شنا خودداری کنید. البته که ماه ها پس از عمل نیز بهتراست از عینک شنا استفاده کنید.
[/tie_list]
سایر مراقبت های بعد از عمل
[tie_list type=”plus”]
- شما می توانید استحمام کنید اما حداقل یک ماه نباید بگذارید تا آب وارد چشم هایتان شود.
- رانندگی کردن برای شما در ابتدای عمل دشوار است زیرا دید خوبی نخواهیدداشت. از این رو نیز از همان روزهای پس از عمل نیز بهتراست از کسی بخواهید برای رفت و آمد شما را همراهی کند. برای رانندگی کردن بهتراست از پزشک مشورت بگیرید.
- انواع قطره های چشمی توسط پزشک برای شما تجویز خواهدشد که حتما باید از آنها به صورت دقیق پس از عمل استفاده کنید. استفاده از این قطره ها خطر عفونت و التهاب را کاهش می دهد از این رو نیز استفاده از آنها الزامی است.
- بخیه هایی که در طول عمل استفاده می شود تا یک سال روی چشم باقی می ماند و البته پس از آن برداشته خواهندشد.
- برای جلوگیری از ورود ضربه به چشم از محافظ پلاستیکی استفاده کنید.
- تا مدت زمان معینی سرتان را خم نکنید، سعی کنید در بیشتر مواقع سرتان را در حالت صاف نگه دارید.
- برای اینکه بافت اهداکننده جدید در جای خود به صورت ثابت بماند، مدتی باید به پشت بخوابید.
- مسلما پس از عمل دردهایی را تجربه خواهیدکرد که به هیچ عنوان نباید بدون تجویز پزشک از مسکن استفاده کنید. بهتراست درباره اینکه کدام یک از انواع این مسکن برای شما بی خطر است با پزشک مشورت کنید.
[/tie_list]
با انجام همین مراقبت های ساده کم کم بهبودی خود را به دست خواهیدآورد.
پس زدن پیوند قرنیه
پیوند قرنیه در تمامی جهان انجام می شود و احتمال موفقیت آن نیز به مراتب بالاست. البته در مواردی نیز ممکن است که قرنیه پس بزند که اگر به موقع تشخیص داده شود، امکان درمان آن از ده مورد در نه مورد موفقیت آمیز خواهدبود. پیوند قرنیه نیز مانند سایر عمل های جراحی عوارضی را به دنبال خواهد داشت. از جمله آنها می توان به عفونت های چشمی و مشکلات مربوط به بخیه های چشم اشاره کرد.
البته پس زدن بافت قرنیه جز یکی از مهم ترین این عوارض است که در 5 تا 30درصد بیماران رخ خواهدداد. منظور از پس زدن پیوند این است که بدن شما این پیوند را یک بیماری تشخیص می دهد و درنهایت نیز سبب بروز عفونت خواهدشد. برخی از شرایط می تواند سبب پس زدن قرنیه شود که ازجمله آنها می توان به تورن قرنیه و ایجاد گلوکوم اشاره کرد.
برای اینکه بتوانید به سرعت پس زدن قرنیه را تشخیص دهید باید علائم بروز آن را به خوبی بدانید. با اطلاع از این علائم می توانید به سرعت به پزشک مراجعه کرده و درجهت درمان آن اقدام کنید. از علائم پس زدن پیوند می توان به موارد زیر اشاره کرد.
علائم پس زدن پیوند قرنیه
[tie_list type=”cons”]
- قرمزی شدید چشم
- حساسیت به نور
- کم شدن بینایی
- درد
[/tie_list]
البته باید بدانید که ممکن است بروز این علائم پس از عمل اندکی عادی باشد و اما شدت گرفتن آنها به معنی پس زدن پیوند می باشد. درواقع می توان گفت علائم بروز پیوند می تواند از یک ماه تا یک سال پس از عمل رخ دهد.
به همین دلیل نیز باید نسبت به کوچکترین این علائم هوشیار باشید و در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید. بروز هریک از این علائم را پشت گوش نیندازید که می تواند عوارض خطرناکی را برای شما به دنبال داشته باشد. با تشخیص به موقع امکان تکرار عمل پیوند قرنیه برای بیمار وجودخواهدداشت.
آیا می توان به جای قرنیه اهدایی از بافت مصنوعی استفاده کرد؟
درست است که در بیشتر عمل جراحی بافت قرنیه از قرنیه اهدایی استفاده می شود و اما باید بدانید که امکان استفاده از بافت مصنوعی نیز برای بیمار وجودارد. البته این روش بسیاردشوار است و هنوز تحقیقات درباره انجام آن ادامه دارد. این روش تنها در صورتی انجام می شود که بیمار تحت هیچ شرایطی نتواند از قرنیه اهدایی استفاده کند.
در هر سال و در تمامی جهان شاید 500 عمل با کمک بافت مصنوعی صورت گیرد. البته امروزه پروتزهای مصنوعی نیز وجوددارند که می توانند با قرنیه آسیب دیده جایگزین شوند. باید بدانید استفاده از این بافت های مصنوعی به هیچ عنوان به اندازه قرنیه اهدایی نمی تواند درست عمل کند. با این وجود در مواردی که بیمار دارای بافت اسکار شدید چشمی است و پلک نمی تواند به خوبی بازوبسته شود، ناچار است تا از قرنیه مصنوعی استفاده شود.
